Kilka, kilkanaście, a może kilkadziesiąt tysięcy złotych – ile można faktycznie zarobić w badaniach klinicznych? Zdradzimy jedno – to się opłaca. Wniosek jednak z tego mniej optymistyczny: pewnie nie jest to łatwe do osiągnięcia… Odpowiadamy, w jaki sposób zwiększyć swoje szanse na zatrudnienie w badaniach klinicznych. Dowiecie się m.in. jakie wykształcenie jest najbardziej pożądane, bez której umiejętności możemy pożegnać się z badaniami klinicznymi i jakie kursy warto skończyć, aby poprawić swoje szanse na skuteczność w poszukiwaniu pracy w tym zakresie. Zapraszamy do lektury!
Autor: LEK. MATEUSZ SPAŁEK
Kariera i praca stanowi nieodłączną część życia człowieka. Zależy ona częściowo od możliwości lokalnych, uwarunkowań politycznych i ekonomicznych, ale w największym stopniu odpowiedzialni za jej rozwój… jesteśmy MY. Sami decydujemy, sami planujemy i sami odpowiadamy za rozwój własnej ścieżki zawodowej.
Dlaczego badania kliniczne? Seria artykułów pokazała nam, że jest to praca:
- wymagająca, ale ciekawa,
- rozwojowa,
- prestiżowa,
- przynosząca dobre zarobki.
Nasz kraj jest jednym z najbardziej atrakcyjnych rynków badań w rejonie Europy Środkowej i Wschodniej. Przyczyny zostały wyjaśnione w poprzednich artykułach (populacyjne, zdrowotne, merytoryczne, infrastrukturalne). Posiadając ogromny krajowy potencjał w pełni go nie wykorzystujemy – głównie ze względu na niską świadomość osób, które mogłyby pełnić rolę potencjalnych kandydatów na pracowników w zakresie badań klinicznych.
Problemem może być też zaskakująco niska liczba personelu medycznego przypadająca na 10 mln mieszkańców – Polska niechlubnie wyróżnia się na tle całej Europy.
Źródło: N Engl J Med 2014;370:950-7. DOI: 10.1056/NEJMra1111610. Dane pochodzą ze zbiorów statystycznych World Health Organization. WHO global health workforce statistics (http://www.who.int/hrh/statistics/hwfstats)
Liczba rejestrowanych badań klinicznych w Polsce od kilku lat utrzymuje się na stałym poziomie. W roku 2012 zarejestrowano w Polsce 448 badań. Najczęściej rejestrowano badania w onkologicznych, kardiologicznych, reumatologicznych i immunologicznych obszarach terapeutycznych. Prognozy wskazują, że polski rynek badań klinicznych w najbliższych latach będzie rozwijał się w stabilnym umiarkowanym tempie. Szacowana wartość tego sektora gospodarki w 2014 r wyniesie ok. 860 mln zł.
Najdynamiczniej rozwijają się badania obejmujące obszary onkologiczne, kardiologiczne i pediatryczne, także wzrośnie zapotrzebowanie na ekspertów z tych dziedzin.
Co ciekawe Polacy są chętnie rekrutowani przez firmy zagraniczne i mają opinię pracowitych oraz dobrze wykształconych (warunek – perfekcyjna znajomość języka angielskiego!).
Czy warto się starać? Ile właściwie się zarabia?
Zarobki są bardzo zróżnicowane i zależą od wielu czynników, takich jak stanowisko, doświadczenie oraz wykształcenie. Nie zmienia to faktu, że są WYSOKIE. Dla przykładowej (i pożądanej) pracy jako monitor badań klinicznych, zarobki zwykle mieszczą się w widełkach od pięciu do kilkunastu tysięcy złotych na miesiąc. Jeszcze wyższe wynagrodzenie osiągnąć mogą badacze, szczególnie tacy, dla których praca w badaniach klinicznych jest jedyną ścieżką kariery (kilkanaście lub rzadziej kilkadziesiąt tysięcy złotych miesięcznie). Sytuacja nie jest zła również w przypadku pozostałych zawodów związanych z badaniami klinicznymi.
Precyzyjne dane nie są dostępne, jednakże można przyjrzeć się statystykom znajdującym się na stronie indeed.com:
Worldwide Clinical Trials: 90 000 $ na rok
Investigator: 44 000 $ na rok (zwykle jako praca dodatkowa)
Clinical Studies Coordinator: 48 000 $ na rok
Clinical research associate: 62 000 $ na rok
Research physician: 66 000 $ na rok
Senior Clinical research associate: 94 000 $ na rok
Clinical Research Document Specialist: 153 000 $ na rok
Dodatkowo w badaniach klinicznych istnieje możliwość szybkiego rozwoju osobistego i awansu – każdy szczebel w drabinie pozwala na osiąganie coraz większych dochodów.
Jaką ścieżkę kariery obrać w badaniach klinicznych?
Kariera zawodowa w badaniach klinicznych, którą zamierzamy obrać jest uzależniona od odpowiedniego wykształcenia, które w niektórych przypadkach jest niezbędnym wymogiem podjęcia wymarzonej pracy. W zależności od preferencji naszej ścieżki kariery w branży badań klinicznych potrzebne jest różne wykształcenie.
Z całą pewnością najbardziej pożądanym rodzajem wykształcenia są:
- dziedziny biologiczno-chemiczne (tj. farmacja, biologia, biochemia, biotechnologia, fizjologia, immunologia, toksykologia, farmakologia kliniczna),
- dziedziny medyczne (lekarze, lekarze dentyści, lekarze weterynarii, pielęgniarki),
- osoby z działu IT (statystycy, informatycy, specjaliści od baz danych),
- menadżerowie (MBA, kierunki ekonomiczne i biznesowe).
Niektóre role w badaniach klinicznych wymagają specyficznego wykształcenia – sztandarowy przykład to badacz, którym może być jedynie lekarz/lekarz dentysta/lekarz weterynarii.
Zasadniczo wykształcenie wpływa na przyszłą ścieżkę w badaniach klinicznych, jednakże nie jest to regułą – lekarz równie dobrze może być monitorem badań klinicznych, dyrektorem do spraw medycznych, jak i badaczem.
W całej branży badań klinicznych istnieje mnogość stanowisk, których nazwy niejednokrotnie różnią się pomiędzy firmami/krajami. Preferowane jest używanie języka angielskiego w określaniu poszczególnych ról (ze względu na próby unifikacji mianownictwa).
Posiadając odpowiednie wykształcenie i doświadczenie możemy aplikować o zostanie/zajęcie stanowiska między innymi jako:
- Clinical Trial Administrator (CTA)
- junior Clinical Research Associate (jCRA)
- Clinical Research Associate (CRA)
- senior Clinical Research Associate (sCRA)
- Project Manager
- Lead CRA
- Auditor
- Trainer
- Investigator
- Principal investigator
- Co-investigator
- Business Development Specialist
- Specialist in Genomics
- Product Manager
- Quality Control Specialist
- Research Scientist
- Bioinformaticist
- Biostatistician
- Medical Director
- Manager\Director Positions
- Marketing Specialist
- Medical Writer
- Technologist
- Clinical Research Coordinator
- Nurse
Każda z wymienionych pozycji posiada pewne wymogi związane z wykształceniem, doświadczeniem i ogólnymi cechami charakteru. Część z nich to wyższe stopnie na drabinie kariery w badaniach klinicznych – najlepiej na początku pracować jako współbadacz, by w przyszłości zająć wyższe stanowiska (badacz, dyrektor medyczny).
Jak to jest z tym wykształceniem?
W przypadku lekarzy (szczególnie specjalistów) sytuacja wygląda znacznie lepiej – zwykle wystarczy wykształcenie medyczne i odrobina doświadczenia. Szanse jeszcze bardziej zwiększa doktorat (lub wyższe stopnie naukowe) i ukończenie szkoleń związanych z pracą w obszarze badań klinicznych. Warunek konieczny – język angielski.
Osoby nie posiadające wykształcenia stricte medycznego muszą lepiej zaplanować swój rozwój zawodowy by zdobyć odpowiednią pozycję na rynku i stać się atrakcyjnym kandydatem dla pracodawcy. Całość branży badań klinicznych wymaga ciągłego szkolenia i pogłębiania swojej wiedzy, co wykorzystują organizacje szkoleniowe, uczelnie wyższe i rozmaite stowarzyszenia. Nie należy również zapominać o tradycyjnych sposobach zdobywania informacji (książki, czasopisma, publikacje).
Uczelnie wyższe
Medyczne i biznesowe szkoły stale rozbudowują swoją ofertę skierowaną do osób zainteresowanych (lub pracujących) w obszarze badań klinicznych. Studia podyplomowe, kursy, wykłady i konferencje – jak się w tym wszystkim połapać? Na pewno należy szczegółowo przeanalizować program zajęć, sprawdzić kompetencje kadry prowadzącej (znane nazwiska, naukowcy zajmujący się badaniami klinicznymi, prawnicy, itp.), prestiż uczelni oraz opinie absolwentów. Koniecznie należy zwrócić uwagę (w przypadku studiów podyplomowych lub dłuższych kursów) na stosunek ilości zajęć teoretycznych do praktycznych.
Poniżej zawarte są przykłady oferty edukacyjnej ze strony uczelni wyższych:
- Badania Kliniczne – Metodologia, organizacja, zarządzanie. Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Prowadzenie i monitorowanie badań klinicznych. Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie.
- Zarządzanie innowacją w sektorze zdrowia. Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie.
- Badania kliniczne produktów leczniczych. Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Badania kliniczne- organizacja, prowadzenie z elementami zarządzania. Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- Metodologia badań klinicznych. Uniwersytet Medyczny w Warszawie
- Coaching w ochronie zdrowia. Uniwersytet Medyczny w Warszawie
- Zarządzanie Projektami Medycznymi. Uniwersytet Medyczny w Warszawie
Szkolenia
Z całą pewnością warto zainteresować się szeroką ofertą szkoleń oferowaną przez wiele firm CRO, stowarzyszeń i organizacji. W tym przypadku również należy zwrócić szczególną uwagę na renomę danej jednostki, cenę, ilość zajęć praktycznych i opinie osób, które już ukończyły taki rodzaj aktywności.
Przykładowa oferta i kursy warte uwagi:
Szeroka gama szkoleń i warsztatów o dobrej renomie, w tym:
- Prowadzenie Badań klinicznych zgodnie z zasadami ICH GCP (szkolenia dla Badaczy)
- Prowadzenie Badań klinicznych zgodnie z zasadami ICH GCP i polskie regulacje prawne (szkolenia dla Monitorów Badań Klinicznych)
- Audyty i inspekcje badań klinicznych
- Monitorowanie badań klinicznych
- Onkologia dla monitorów badań klinicznych
- Prelekcje dotyczące badań klinicznych podczas konferencji dla lekarzy i farmaceutów
2. Brillance (link: http://www.brillance.pl/szkolenia.html)
Warsztaty i szkolenia:
- Akademia Brillance
- ICH GCP
- ICH GCP + Monitorowanie
- Set-up badania klinicznego
- Audyty i inspekcje w badaniach klinicznych
3. GP Pharm Medical (link: http://www.gppharm.com/pl/szkolenia)
Oferta szkoleniowa:
- Monitor badań klinicznych
- Zasady prawidłowego prowadzenia badań klinicznych, zgodnie z wymaganiami ICH-GCP
- Rejestrowanie badań klinicznych
4. Pharma Projekt (link: http://pharmaprojekt.pl/szkolenia.html)
Wyjątkowo ciekawa oferta szkoleniowa dla osób zainteresowanych pracą w badaniach klinicznych bardziej pod kątem farmaceutyczno-przemysłowym (Dobra Praktyka Wytwarzania, produkcja leków, kontrola jakości):
- Walidacja systemów skomputeryzowanych wg GAMP
- Kwalifikacja pomieszczeń czystych
- Kwalifikacja i walidacja urządzeń produkcyjnych
- Failure mode and effects analysis (analiza rodzajów i skutków możliwych błędów)
5. GCP Pl Stowarzyszenie na Rzecz Dobrej Praktyki Badań Klinicznych w Polsce (link: http://www.gcppl.org.pl).
Stowarzyszenie to reprezentacja wielu środowisk, składającą się z przedstawicieli zachodnich i polskich firm farmaceutycznych, CRO, środowisk medycznych, naukowych i akademickich, a także osób prywatnych. Oferowane szkolenia i konferencje są bardzo interesujące (często nieodpłatne!).
6. Central and Eastern European Society of Technology Assessment in Health Care (CEESTAHC, link: http://www.ceestahc.org/index.html)
W ofercie znajdują się unikalne szkolenia związane z EBM i HTA. Polecane szczególnie dla lekarzy planujących karierę w badaniach klinicznych:
- Podstawowy EBM
- Podstawowy HTA
- Pricing
- Bazy Informacji Medycznej
Rozpocząć warto już w trakcie studiów – firmy farmaceutyczne chętnie organizują rozmaite praktyki oraz staże związane z pracą w badaniach klinicznych. Nawet, gdy nie dysponuje się ogromnymi zasobami gotówki (kursy oraz studia podyplomowe są drogie), to zawsze znajdą się nieodpłatne konferencje lub szkolenia prowadzone on-line. Najważniejsze, by próbować.
Lekarz w badaniach klinicznych – jak ugryźć kawałek toru z napisem „badacz”?
Badacz jest często ogniwem pomijanym i niedocenianym w funkcjonowaniu rynku badań klinicznych, choć tak naprawdę od niego zależy efekt wykonanej pracy. Rynek wciąż wykazuje duże zapotrzebowanie na badaczy (szczególnie osoby doświadczone, z tytułami naukowymi i zajmujące się wybraną dziedziną). Niestety świadomość potencjalnych kandydatów jest niska (nie spodziewają się odpowiedzialności i obowiązków, jaka spoczywa na każdym badaczu). Warto nadmienić, że do najtrudniejszych dziedzin należy onkologia, która wymaga specjalnego przygotowania i zatrudnia jedynie specjalistów w tym zakresie. Duże wymagania oraz odpowiedzialność rekompensują zarobki – zwykle są bardzo wysokie i różnią się w zależności od miejscowości, placówki oraz szeregu innych czynników. Zwykle lekarze pracujący jako badacze traktują taką pracę jako dodatkowe źródło dochodów (rzadko kiedy jako podstawową posadę) – za granicą częściej wybiera się pracę w tej dziedzinie na wyłączność.
Oczywiście zysk finansowy nie jest jedynym, jaki otrzymuje badacz. Udział w badaniach klinicznych zwiększa możliwości terapeutyczne – można zaoferować swoim pacjentom nowoczesne leczenie bez problemów z refundacją, limitami i ograniczonymi możliwościami finansowymi placówki (np. w reumatologii, onkologii). Co więcej, praca w obszarze badań klinicznych sprzyja działalności naukowej lekarza.
Ach ten język…
Bez doskonałej znajomości języka angielskiego ani rusz! Badania kliniczne to obszar, który zdominowany jest przez fachową, anglojęzyczną terminologię.
Rekomendowana jest pełna biegłość językowa, jednakże nie każdy nią dysponuje. W takim wypadku warto zapisać się na dodatkowe kursy (szkoły językowe), wyjeżdżać do krajów anglojęzycznych (tzw. żywy język), dużo czytać po angielsku, w szczególności fachowej literatury. Na rynku dostępna jest niewielka ilość szkoleń oferujących profilowane kursy języka angielskiego w obszarze badań klinicznych.
To w końcu jak szukać tej pracy?
Podstawowym źródłem wszelkich informacji we współczesnych czasach jest Internet. Mamy dostępnych wiele portali zajmujących się agregowaniem ogłoszeń o pracę, na przykład:
- pracuj.pl
- jooble.com.pl
- gumtree.pl
Wystarczy wpisać nazwę stanowiska (najlepiej w języku angielskim) do okna wyszukiwarki, określić dodatkowe parametry (np. lokalizację) i można rozpocząć poszukiwania.
Tego rodzaju rozwiązania ograniczają jednak możliwości poszukiwania pracy do terytorium naszego kraju. Nie da się ukryć, że część zagranicznych pracodawców poszukuje pracowników do pracy w Polsce poprzez umieszczanie ogłoszeń na stronach wyłącznie anglojęzycznych. W całym Internecie istnieje ich bardzo dużo. Przykładowe z nich:
- www.eurojobs.com
- EURES (link: https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?acro=job&catId=482&parentCategory=482&pageCode=find_a_job&lang=pl )
- www.indeed.com
W przypadku badaczy proces wygląda nieco inaczej – stosunkowo rzadko (mimo wszystko – jednak coraz częściej) umieszcza się oferty pracy w Internecie. Pojawiają się jednak wyjątki od reguły, np.:
Nie mniej ważną rolę pełni odpowiednio zbudowana sieć kontaktów, o którą stale należy dbać. Znajomość ze wpływową osobą zajmującą się badaniami klinicznymi może znacząco ułatwić proces uzyskania wymarzonej pracy. Warto posiadać konto na profesjonalnych (co nie oznacza Facebook’a) portalach społecznościowych, takich jak:
- LinkedIn (link: https://pl.linkedin.com/ )
- GoldenLine (link: www.goldenline.pl)
Umiejętnie wykreowany (pełny!) profil z siecią znajomych, dołączenie do grup profesjonalnych (np. GCP PL, Doctors in research) pozwalają na wymianę umiejętności oraz zauważenie przez osoby decyzyjne (swoje konta mają tam również dyrektorzy wielu firm związanych z badaniami klinicznymi). Nie można zapomnieć, że jest to aktywny obszar „polowania” prowadzonego przed tzw. headhunterów (osoby rekrutujące pracowników). Utrzymywanie dobrych kontaktów ze znajomymi może odpłacić się z nawiązką – polecenia kogoś na wybrane stanowisko wcale nie są rzadkie.
W przypadku badaczy najczęściej dochodzi do werbunku poprzez dyrektora placówki i przedstawienia kandydatury wybranego lekarza w dobrym świetle („to doświadczony człowiek”, „znakomity specjalista”, itp.), bądź też poprzez reputację (profesor danej dziedziny, autor znanych badań, wybitny specjalista). Wniosek jest prosty – budować dobre relacje z kierownikami klinik, być aktywnym naukowo oraz skrupulatnym. Do tego dodać niewielką ilość własnej inicjatywy i praca w badaniach klinicznych jest na wyciągnięcie ręki.
W przypadku monitorów bardzo istotnym czynnikiem jest doświadczenie. Nie zastąpi go nic – dlatego warto zaczynać swoją karierę od drobnych szczebli drabiny (nawet nieodpłatnych staży) by zyskać bezcenne doświadczenie w pracy oraz referencje. Zwykle rekomenduje się początki kariery od stanowisk asystenckich.
Najważniejsza zasada – nigdy się nie poddawać. Przygotować profesjonalne CV w języku angielskim (BEZ błędów) podkreślające umiejętności i predyspozycje do pracy w obszarze badań klinicznych i wysyłać je wszędzie, gdzie to tylko możliwe. Każda kolejna aplikacja to szansa.
Przydatne adresy dla kandydatów na monitorów badań klinicznych i powiązane stanowiska:
- www.ppdi.com/
- www.parexel.com/company/careers/
- www.praintl.com/
- www.iconplc.com/
- www.quintiles.com/careers/
- www.incresearch.com/Careers/Contract-Research-Organization-Careers.aspx
- http://careers.covance.com/advanced_job_search.php
- www.inventivhealthclinical.com/careers-job-opportunities.htm
- http://kcrcro.com/careers
- www.medpace.com/Careers/WhyMedpace/Default.aspx
- www.psi-cro.com/about-us/careers/
- www.rpsweb.com/default.htm
- www.brillance.pl/praca.html
- www.med-net.pl
- www.chiltern.com/careers.aspx
Konkretnie – jest trudno czy łatwo?
Na to pytanie niestety nie ma odpowiedzi. Rynek badań kliniczny to obszar dość niejednorodny obfitujący w wiele funkcji oraz stanowisk. Jedno jest pewne – osoby z wykształceniem medycznym mają znacznie ułatwiony start. Niewątpliwie każda rola w badaniach klinicznych jest wymagająca i nie może jej wykonywać „osoba z ulicy”. Rezultaty naszych działań mają bezpośrednie przełożenie na życie i zdrowie pacjentów, czasami również ustalają standardy leczenia na wiele lat. Gdy zaakceptuje się związaną z tym ogromną odpowiedzialność, to z samej pracy w sektorze badań klinicznych można czerpać wiele satysfakcji. Pomagamy ludziom i dodatkowo jesteśmy dobrze wynagradzani – mariaż idealny.
Podsumowanie
Polski rynek badań klinicznych jest największym rynkiem w Europie Środkowo-Wschodniej (włącznie z krajami WNP), skupiając 12 proc. badań. Zdaniem przedstawicieli firm prowadzących badania kliniczne w Polsce czynnikiem, który może wpłynąć najbardziej na rozwój rynku w ciągu najbliższych lat jest uporządkowanie prawodawstwa. Polska jako kraj dynamicznie rozwijający się będzie w coraz większym stopniu opierać swój rozwój na innowacjach, gdzie prym wiodą firmy farmaceutyczne. Przejrzyste i proste regulacje prawne pozwolą zwiększyć wkład segmentu badań klinicznych w polską gospodarkę i ułatwią pacjentom dostęp do innowacyjnych terapii. W związku z tym, będzie rosło zapotrzebowanie na młodą i ambitną kadrę, która spełni bardzo wysokie wymagania narzucone w tej branży.
Przeprowadzona ankieta potwierdziła świadomość tego, że bez dbania o własny rozwój (kursy, studia, języki obce, prawo jazdy, dynamiczne działania, budowanie sieci kontaktów, itp.) uzyskanie pracy w sektorze badań klinicznych jest praktycznie niemożliwe. Niniejsza praca pokazała ogrom możliwości, które zwiększają naszą konkurencyjność na tym rynku pracy. Istotna jest również odpowiednia edukacja lekarzy (potencjalnych badaczy), która obecnie stoi na niskim poziomie. Odpowiednie starania są zwykle wynagradzane szybką ścieżką kariery i bardzo dobrą gratyfikacją finansową. Praca w badaniach klinicznych wymaga najwyższego stopnia zaangażowania i na tak zwaną „bylejakość” nie ma tu miejsca.
1.